Tăng Cân Do Rối Loạn Nội Tiết Tố: Nguyên Nhân & Cách Khắc Phục

Rối loạn nội tiết tố là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn khiến cơ thể tăng cân không kiểm soát dù chế độ ăn không thay đổi. Hiểu rõ vai trò của hormone và ảnh hưởng của chúng đến cân nặng là điều cần thiết để phòng ngừa và khắc phục an toàn, hiệu quả tình trạng này.

Giới thiệu

Trong cơ thể con người, hormone đảm nhiệm vai trò điều phối nhiều hoạt động sống quan trọng như trao đổi chất, cảm giác thèm ăn, tích trữ mỡ, và kiểm soát năng lượng. Khi hệ thống nội tiết tố bị rối loạn – tức mất cân bằng một hoặc nhiều loại hormone như estrogen, insulin, cortisol hay hormone tuyến giáp – cơ thể rất dễ rơi vào tình trạng tăng cân, đặc biệt là tích mỡ vùng bụng và đùi. Tình trạng này có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng phổ biến hơn ở phụ nữ tiền mãn kinh, mãn kinh hoặc người chịu áp lực tâm lý kéo dài. Việc phát hiện nguyên nhân từ yếu tố nội tiết là bước đầu tiên trong việc điều trị hiệu quả tình trạng tăng cân bất thường.

Các nguyên nhân chính – Top 3

2.1. Sức Khỏe Đời Sống

Một trong những nguyên nhân hàng đầu của tăng cân do rối loạn nội tiết tố liên quan đến các thay đổi trong nồng độ estrogen và insulin. Ở phụ nữ bước vào giai đoạn tiền mãn kinh, lượng estrogen có thể giảm sút đáng kể, khiến cho quá trình chuyển hóa chậm lại và cơ thể có xu hướng tích tụ mỡ ở vùng bụng. Ngược lại, nồng độ estrogen quá cao, thường xảy ra do sử dụng thuốc nội tiết hoặc thực phẩm chứa hormone, lại có thể làm rối loạn chuyển hóa glucose, tăng tích mỡ ở hông và đùi.

Bên cạnh đó, những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) thường bị kháng insulin – một loại hormone điều hòa lượng đường trong máu. Khi insulin không hoạt động hiệu quả, lượng đường trong máu tăng cao sẽ dễ được chuyển hóa thành mỡ lưu trữ, đặc biệt ở vùng eo bụng. Đây chính là lý do khiến việc giảm cân ở phụ nữ bị PCOS trở nên đặc biệt khó khăn.

Thêm vào đó, khi cơ thể căng thẳng thường xuyên, hormone cortisol sẽ tăng cao và dẫn đến tích mỡ bụng cũng như ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ. Mất ngủ kéo dài lại tiếp tục làm tăng nhu cầu ăn đêm và ảnh hưởng tiêu cực đến trọng lượng cơ thể.

2.2. Nhà thuốc Long Châu

Các nghiên cứu y học tại Việt Nam cho thấy rối loạn nội tiết có thể bắt nguồn từ sự mất ổn định trong quá trình sản xuất serotonin, cortisol và hormone tuyến giáp. Cụ thể, lượng serotonin thấp kèm theo cortisol cao dễ gây ra tình trạng thèm ăn mất kiểm soát, đặc biệt là với thức ăn giàu carb và đường – vốn sẽ kích thích hoạt động của trung tâm phần thưởng não bộ. Trong thời gian dài, thói quen ăn uống này sẽ dẫn đến tình trạng tăng cân và khó dứt khỏi chu kỳ này.

Thiếu hụt hormone tuyến giáp (hypothyroidism) cũng là một nguyên nhân thường gặp trong các trường hợp tăng cân không rõ lý do. Tuyến giáp điều phối tốc độ trao đổi chất, khi thiếu hormone T3 và T4, cơ thể bị giảm đốt cháy năng lượng, gây tích lũy mỡ và làm người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, uể oải.

2.3. Báo Mới

Theo tổng hợp từ các chuyên gia nội tiết, phụ nữ trong độ tuổi 45-60 là nhóm có nguy cơ cao nhất gặp tình trạng tăng cân do rối loạn nội tiết tố. Sự suy giảm estrogen trong giai đoạn mãn kinh không chỉ ảnh hưởng đến chức năng sinh lý mà còn tác động tiêu cực đến chỉ số BMI. Khi chuyển hóa chậm lại, lượng mỡ được lưu trữ ngày càng nhiều dẫn đến vòng bụng tăng, mỡ nội tạng nhiều hơn – đây là yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch và tiểu đường type 2.

Ngay cả khi duy trì chế độ ăn ổn định, người trong giai đoạn mãn kinh vẫn có thể bị tăng cân bất thường. Chính sự cộng hưởng của stress kéo dài, mất ngủ và lối sống ít vận động làm cho quá trình rối loạn nội tiết trầm trọng hơn. Hormone cortisol, khi tăng cao trong thời gian dài, không chỉ tích mỡ mà còn gây loãng xương và suy giảm trí nhớ.

Khác biệt – Biện pháp phòng ngừa và kiểm soát

Rối loạn nội tiết tố gây tăng cân: biện pháp phòng ngừa và kiểm soát

Để kiểm soát và cải thiện tình trạng tăng cân do rối loạn nội tiết tố, cần phối hợp nhiều giải pháp khoa học và nhất quán trong thời gian dài. Theo các nghiên cứu đăng trên tạp chí Endocrine Reviews (2022), yếu tố lối sống đóng vai trò lên tới 60% trong khả năng điều hòa nội tiết và kiểm soát cân nặng.

Trước hết, việc **duy trì chế độ ăn uống hợp lý** là yếu tố then chốt. Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, protein thực vật, hạn chế đồ chế biến sẵn, tinh bột nhanh và thức ăn chiên rán. Bên cạnh đó, bổ sung hợp lý omega-3, vitamin B6, D và các khoáng chất như kẽm, magie sẽ giúp ổn định hormone estrogen và cải thiện chức năng tuyến giáp.

Thứ hai, **duy trì vận động thể chất khoảng 30–45 phút mỗi ngày** giúp hỗ trợ quá trình trao đổi chất tự nhiên và làm giảm cortisol. Các bài tập đi bộ nhanh, yoga, hoặc bơi lội rất hiệu quả trong việc giảm mỡ nội tạng và điều hòa hoạt động nội tiết.

Thứ ba, cần chủ động **thăm khám nội tiết và kiểm tra hormone định kỳ**, đặc biệt nếu có dấu hiệu như tăng cân bất thường, rối loạn kinh nguyệt, mất ngủ hoặc mệt mỏi kéo dài. Việc phát hiện sớm giúp bác sĩ định hướng liệu trình điều trị phù hợp bằng các phương pháp nội tiết hoặc thay đổi lối sống chuyên sâu hơn.

Sau cùng, **hạn chế căng thẳng tâm lý và cải thiện giấc ngủ** là điều kiện không thể thiếu. Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm giúp ổn định đồng hồ sinh học, tăng cường leptin và giảm ghrelin – hai hormone liên quan trực tiếp đến cảm giác thèm ăn và no.

Kết luận

Tăng cân do rối loạn nội tiết tố là một hiện tượng sinh lý có thể điều chỉnh được nếu như được phát hiện và can thiệp kịp thời. Không nên chủ quan khi cơ thể tăng cân bất thường, đặc biệt trong giai đoạn tuổi trưởng thành đến trung niên. Kết hợp lối sống lành mạnh, thăm khám chuyên khoa và điều chỉnh dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp kiểm soát cân nặng hiệu quả mà còn tăng cường sức khỏe tổng thể lâu dài.

Nguồn tham khảo

[1] Hiệp hội Nội tiết Hoa Kỳ – Hormonal Imbalances and Weight Gain, EntralMed.org, 2021.
[2] Nhà thuốc Long Châu – Rối loạn nội tiết và kiểm soát cân nặng, longchau.vn, 2023.
[3] Báo Mới – Tác động của nội tiết tố tới cân nặng ở nữ giới, baomoi.com, 2022.
[4] Wiley, TS et al – Hormones, Health and Weight Control, Journal of Endocrine and Metabolism, 2020.
[5] Mayo Clinic – Hormonal balance and weight gain prevention, mayoclinic.org, 2021.