Bốc hỏa về đêm: Nguyên nhân & cách giảm bốc hỏa khi ngủ hiệu quả

Hiện tượng bốc hỏa về đêm không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe nội tiết, thần kinh hoặc các bệnh lý nghiêm trọng khác. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách xử lý sẽ giúp người bệnh có hướng điều chỉnh phù hợp, giảm thiểu ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

Bốc hỏa là gì?

Triệu chứng đặc trưng khi bị bốc hỏa

Bốc hỏa là hiện tượng cơ thể đột ngột nóng ran, thường tập trung ở phần trên như mặt, cổ, ngực, kèm theo vã mồ hôi, tim đập nhanh. Khi xảy ra vào ban đêm, cơn bốc hỏa có thể khiến người bệnh tỉnh giấc đột ngột, mất ngủ và khó chịu.

Một số người có thể cảm thấy ớn lạnh sau cơn bốc hỏa. Cơn kéo dài từ vài giây đến vài phút và xuất hiện nhiều lần mỗi đêm, gây rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây bốc hỏa và mất ngủ về đêm

Thay đổi nội tiết tố (estrogen, melatonin)

Rối loạn nội tiết là nguyên nhân chính dẫn tới bị bốc hoả khi ngủ, đặc biệt ở phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh. Lượng estrogen suy giảm ảnh hưởng đến trung tâm điều hòa thân nhiệt ở vùng dưới đồi (hypothalamus), dẫn đến cảm giác nóng đột ngột. Đồng thời, melatonin – hormone điều hòa giấc ngủ, cũng giảm làm giấc ngủ chập chờn, khó sâu hơn.

Các yếu tố nguy cơ đi kèm: trầm cảm, tuổi tác, môi trường ngủ

Không chỉ nội tiết, các yếu tố khác như tuổi tác (trên 45), trầm cảm, lo âu mãn tính và môi trường ngủ nóng bức, thiếu thông thoáng cũng góp phần kích hoạt các cơn bốc hỏa. Theo một nghiên cứu đăng trên Menopause Journal (2022), gần 60% phụ nữ mãn kinh có biểu hiện bốc hỏa đi kèm rối loạn giấc ngủ.

Nguyên nhân phổ biến gây bốc hỏa ban đêm

Thay đổi nội tiết tố tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh

Phụ nữ trong giai đoạn chuyển tiếp mãn kinh thường bị rối loạn estrogen dẫn đến bốc hỏa. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Cơn bốc hỏa có thể kéo dài từ 6 tháng đến vài năm nếu không được can thiệp đúng cách.

Rối loạn tuyến giáp (cường giáp, suy giáp)

Tuyến giáp hoạt động không bình thường ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và điều hòa thân nhiệt, từ đó gây ra tình trạng nóng bất thường, vã mồ hôi về đêm.

Ảnh hưởng từ chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt

Dùng nhiều chất kích thích như cafe, rượu, ăn đồ cay nóng vào buổi tối có thể làm tăng thân nhiệt khi ngủ. Thức khuya, sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ cũng khiến não bộ không được “nghỉ” đúng giờ, làm hormone melatonin bị ức chế.

Tác động của tâm lý căng thẳng, lo âu

Căng thẳng kích thích vùng thần kinh giao cảm, dẫn đến tăng tiết norepinephrine và kích hoạt cơn bốc hỏa như một phản ứng sinh tồn. Nếu kéo dài, trạng thái này khiến rối loạn chu kỳ ngủ – thức và tăng nguy cơ rối loạn giấc ngủ mạn tính.

Nguyên nhân bệnh lý khác (rối loạn tủy xương, ung thư)

Một số bệnh lý như u ác tính, rối loạn tăng sinh tế bào gốc hoặc các bệnh máu hiếm có thể gây triệu chứng tương tự cơn bốc hỏa, do thay đổi bên trong chuyển hóa hoặc thuốc điều trị (ví dụ hóa trị).

Ảnh hưởng của bốc hỏa tới chất lượng giấc ngủ và sức khỏe

Tác động đến sinh hoạt ban ngày

Người thường xuyên bị bốc hoả khi ngủ sẽ ít có giấc ngủ sâu REM, dễ mệt mỏi, buồn ngủ vào ban ngày, giảm khả năng tập trung, làm việc và chất lượng sống tổng thể.

Bốc hỏa kéo dài và nguy cơ trầm cảm, lo âu

Bốc hỏa mãn tính lâu dài liên quan đến sự suy giảm serotonin – chất dẫn truyền thần kinh duy trì tâm trạng phấn chấn. Nhiều nghiên cứu ghi nhận mối liên hệ giữa mất ngủ do bốc hỏa và các rối loạn lo âu, trầm cảm ở phụ nữ sau mãn kinh.

Giải pháp giảm bốc hỏa về đêm

Chăm sóc giấc ngủ và thay đổi lối sống

Việc đầu tiên là cải thiện môi trường ngủ: dùng chăn ga thoáng mát, bật quạt hoặc điều hòa nhẹ nếu phòng nóng. Tránh rượu, thức ăn cay vào buổi tối. Tập thiền, yoga hoặc hít thở sâu giúp thư giãn hệ thần kinh trước khi ngủ.

Ngủ đúng giờ, tắt thiết bị điện tử trước ngủ 30 phút và thiết lập không gian ngủ tối hoàn toàn sẽ giúp tăng tiết melatonin một cách tự nhiên – yếu tố hỗ trợ ngủ sâu và phòng tránh cơn bốc hỏa.

Chỉ định và lưu ý khi dùng liệu pháp hormone hoặc chữa trị khác

Ở phụ nữ mãn kinh có triệu chứng nặng, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp hormone thay thế (HRT) với estrogen liều thấp. Tuy nhiên, liệu pháp này cần theo dõi sát do có nguy cơ tăng huyết áp, huyết khối hay ung thư vú nếu dùng kéo dài.

Các thực phẩm bổ sung như soy isoflavones (từ mầm đậu nành) hoặc chiết xuất húng quế, cỏ ba lá đỏ cũng có tác dụng hỗ trợ điều hòa hormone tự nhiên, ít tác dụng phụ hơn hormone tổng hợp.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Các dấu hiệu đi kèm cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng

Người bệnh nên đi khám nếu: cơn bốc hỏa kéo dài >6 tháng, kèm sút cân, sốt, đổ mồ hôi liên tục, tim đập nhanh, đau ngực hoặc rối loạn nhịp tim, lo lắng không kiểm soát. Đây có thể là dấu hiệu cần xét nghiệm chuyên sâu để loại trừ bệnh lý tự miễn, tuyến giáp hoặc ung thư ẩn.

Lưu ý phòng ngừa và xử lý bốc hỏa về đêm đối với nam giới

Vì sao nam giới cũng có nguy cơ bị bốc hỏa về đêm?

Mặc dù bốc hỏa thường thấy ở nữ giới, nhưng nam giới – đặc biệt sau 50 tuổi – cũng có thể gặp phải do giảm nồng độ testosterone. Stress kinh niên, bệnh tim mạch hoặc sử dụng thuốc cũng góp phần làm trầm trọng thêm triệu chứng.

Vai trò của hormone testosterone và yếu tố nguy cơ ở nam

Testosterone tham gia vào quá trình điều hòa thân nhiệt trung tâm cũng như giữ ổn định thần kinh giao cảm. Khi hormone này suy giảm tự nhiên do lão hóa hoặc bệnh lý, nam giới dễ gặp cơn nóng đột ngột, ra mồ hôi đêm và khó ngủ.

Hướng dẫn phòng tránh, cải thiện hiệu quả cho nam giới

Nam giới nên kiểm tra định kỳ nồng độ testosterone nếu xuất hiện triệu chứng bốc hỏa. Thể dục đều đặn, ăn uống lành mạnh, hạn chế bia rượu và tập thói quen đi ngủ sớm giúp cải thiện nội tiết tự nhiên. Một số thảo dược như nhân sâm, maca có thể hỗ trợ tăng cường testosterone tự nhiên nếu được bác sĩ đồng ý sử dụng.

Khi nào nam giới cần đi khám chuyên

Khi bốc hỏa ban đêm đi kèm mệt mỏi kéo dài, giảm ham muốn, tăng mỡ bụng, loãng xương hoặc giảm cơ, nam giới nên được nội tiết sĩ tư vấn để đánh giá tình trạng mãn dục nam (andropause) và điều trị đúng hướng.

Kết luận

Bốc hỏa về đêm là vấn đề phổ biến không thể xem nhẹ, đặc biệt ở nhóm tuổi từ 40 trở lên. Hiểu rõ nguyên nhân và lựa chọn chiến lược cải thiện phù hợp mang lại lợi ích lớn trong việc duy trì sức khỏe thể chất, tinh thần và giấc ngủ trọn vẹn. Nếu triệu chứng kéo dài, cần thăm khám chuyên khoa để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng tiềm ẩn và có phác đồ điều trị chính xác.

Nguồn tham khảo

[1] Vinmec – Bốc hỏa liên quan đến mất ngủ: https://www.vinmec.com

[2] iMedi Health – Bốc hỏa đổ mồ hôi đêm: https://www.imedi.vn

[3] Nhà thuốc Long Châu – Nguyên nhân và cách xử trí cơn bốc hỏa: https://nhathuoclongchau.com

[4] Menopause Journal – International Menopause Society. Hot Flashes: Physiology and Clinical Implications. 2022.

[5] Mayo Clinic – Hot flashes: https://www.mayoclinic.org