Điều trị nội khoa béo phì hiệu quả an toàn bằng thuốc mới nhất

Béo phì là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng toàn cầu ảnh hưởng đến hàng triệu người và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường type 2 và ung thư. Việc hiểu rõ các phương pháp điều trị nội khoa béo phì không chỉ giúp giảm cân hiệu quả mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc cải thiện chất lượng sống lâu dài cho người bệnh.

Phương pháp điều trị béo phì toàn diện

Quản lý chế độ ăn uống

Chìa khóa đầu tiên trong quá trình điều trị nội khoa béo phì là kiểm soát chế độ ăn uống. Việc giảm tổng lượng calo tiêu thụ hàng ngày cùng với lựa chọn thực phẩm lành mạnh góp phần thúc đẩy giảm cân một cách khoa học. Một chế độ ăn kiêng giảm calo nhưng đa dạng dưỡng chất, gồm rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo tốt (chẳng hạn như omega-3) giúp cung cấp năng lượng đủ mà vẫn giảm tích lũy mỡ thừa.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị người béo phì nên giảm từ 500 đến 750 kcal mỗi ngày để giảm cân ở mức 0,5–1 kg mỗi tuần, là mức được coi là an toàn và bền vững [1]. Ngoài ra, việc sử dụng phương pháp ghi chép thực phẩm và ăn theo giờ cũng giúp người bệnh kiểm soát tốt hơn lượng thức ăn nạp vào.

Hoạt động thể lực

Hoạt động thể chất không chỉ giúp tiêu hao calo mà còn làm tăng tốc độ chuyển hóa cơ bản và cải thiện chức năng tim mạch. Đối với người béo phì, các nghiên cứu cho thấy tập luyện cường độ trung bình 150–300 phút mỗi tuần đem lại hiệu quả rõ rệt trong việc giảm cân và duy trì kết quả [2].

Hình thức tập luyện nên bao gồm sự kết hợp giữa bài tập aerobic như đi bộ nhanh, đạp xe và các bài tập kháng lực (đẩy tạ, chống đẩy) nhằm duy trì khối lượng cơ, tăng trao đổi chất khi cơ thể nghỉ ngơi.

Can thiệp hành vi

Thay đổi hành vi lâu dài là chìa khóa quyết định hiệu quả của chiến lược giảm cân. Can thiệp hành vi bao gồm liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT), kỹ thuật tăng cường động lực và huấn luyện sức khỏe tâm lý, giúp người bệnh điều chỉnh cách họ suy nghĩ và tác động đến lựa chọn thói quen sống.

Theo nghiên cứu của Wing et al. (2001), những người được hướng dẫn thay đổi hành vi có tỷ lệ giảm cân bền hơn đến 18 tháng so với nhóm không áp dụng can thiệp hành vi [3]. Đồng thời, việc xây dựng môi trường sống tích cực, loại bỏ yếu tố kích thích ăn uống không kiểm soát như truyền thông, thực phẩm tiện lợi… là chiến lược then chốt đi kèm.

Các loại thuốc giảm cân được FDA chấp thuận

Trong các trường hợp béo phì nghiêm trọng hoặc khi thay đổi lối sống không đủ, sử dụng thuốc có thể là phương án hỗ trợ cần thiết. Sau đây là những nhóm thuốc đã được FDA Hoa Kỳ chấp thuận trong điều trị nội khoa béo phì nhằm giúp giảm cân hiệu quả và an toàn.

Phentermine (Adipex-P, Fastin)

Phentermine là loại thuốc giảm cảm giác thèm ăn bằng cách hỗ trợ giải phóng norepinephrine ở thần kinh trung ương. Đây là thuốc được FDA cấp phép sử dụng ngắn hạn, thường dưới 12 tuần, dành cho người có chỉ số BMI ≥ 30 hoặc ≥ 27 kèm theo bệnh lý như tăng huyết áp hoặc đái tháo đường type 2.

Hiệu quả rõ rệt trong việc làm giảm từ 3–5% trọng lượng cơ thể trong vòng 3 tháng. Tuy nhiên, thuốc có thể gây tác dụng phụ như mất ngủ, tăng huyết áp hoặc lo âu, và không nên sử dụng kéo dài [4].

Orlistat (Xenical, Alli)

Không giống với phentermine, orlistat hoạt động tại hệ tiêu hóa bằng cách ức chế enzyme lipase, làm giảm khoảng 30% chất béo hấp thụ từ thức ăn. IPLAR (International Pharmaceutical Abstracts) ghi nhận kết quả trung bình giảm 2,5–5 kg trong vòng 6 tháng với liều 60 mg mỗi lần, dùng ba lần mỗi ngày kết hợp bữa ăn có chất béo [5].

Thuốc phù hợp với những người có thói quen ăn uống giàu chất béo; tuy nhiên, dễ gặp tác dụng phụ như tiêu chảy, đầy hơi do chất béo không hấp thu được sẽ thải ra ngoài.

Phentermine-Topiramate (Qsymia)

Qsymia là công thức phối hợp giữa phentermine và topiramate, tạo tác dụng hiệp đồng làm giảm cảm giác đói và tăng cảm giác no. Nghiên cứu CONQUER kéo dài 56 tuần tại Mỹ cho thấy bệnh nhân đạt mức giảm cân trung bình đến 9,22% trọng lượng cơ thể khi sử dụng liều cao của Qsymia [6].

Thuốc này cho thấy hiệu quả vượt trội so với các thuốc tương tự, tuy nhiên cần theo dõi chặt chẽ các tác dụng phụ nữa như chóng mặt, rối loạn tâm thần, hoặc dị tật thai nhi nếu dùng ở phụ nữ có thai.

Liraglutide (Saxenda)

Liraglutide thuộc nhóm đồng vận thụ thể GLP-1 giúp kiểm soát đường huyết và đem lại cảm giác no lâu. Saxenda (liraglutide 3mg) được FDA phê duyệt năm 2014 để điều trị béo phì nhờ cơ chế điều hòa insulin và hoạt hóa trung tâm no ở vùng hạ đồi.

Trong thử nghiệm SCALE (n=3731), bệnh nhân sử dụng liraglutide đạt mức giảm trung bình 8 đến 12,2% cân nặng sau 56 tuần điều trị so với nhóm giả dược [7]. Tuy nhiên, chi phí cao và tác dụng phụ như buồn nôn, viêm tụy là vấn đề cần được cân nhắc khi sử dụng dài hạn.

Kết luận

Điều trị nội khoa béo phì cần cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa thay đổi lối sống, luyện tập thể dục, đào tạo hành vi và sử dụng thuốc theo chỉ định y khoa. Không có giải pháp đơn lẻ nào phù hợp cho tất cả mọi người. Việc cá nhân hóa điều trị, tuân thủ phác đồ và được giám sát bởi chuyên gia y tế là điều kiện tiên quyết để đạt được hiệu quả giảm cân lâu dài và an toàn.

Những tiến bộ trong thuốc điều trị béo phì hiện nay đã mở ra nhiều hy vọng cho người bệnh, đặc biệt là khi các phương pháp truyền thống chưa đủ hiệu quả. Tuy nhiên, các quyết định điều trị cần được đưa ra dựa trên sự đánh giá toàn diện bởi bác sĩ chuyên ngành, các chỉ số sức khỏe và mục tiêu cá nhân của từng bệnh nhân.

Tài liệu tham khảo

[1] American Heart Association. (2023). Guidelines for weight management.

[2] Donnelly J. E., Blair S. N., et al. (2009). Appropriate physical activity for weight loss. ACSM Position Stand.

[3] Wing RR, Hill JO. (2001). Successful weight loss maintenance. Annual Review of Nutrition.

[4] Bray GA, Ryan DH. (2014). Medical therapy for the patient with obesity. Circulation.

[5] FDA. (2020). Highlights of prescribing information: Orlistat (Xenical).

[6] Gadde KM, Allison DB, et al. (2011). Effects of low-dose, controlled-release phentermine plus topiramate combination therapy on weight and associated comorbidities in overweight and obese adults. The Lancet.

[7] Pi-Sunyer X, et al. (2015). A Randomized, Controlled Trial of 3.0 mg Liraglutide in Weight Management. The New England Journal of Medicine.